"ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ! ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΑΝΟΙΞΗ. ΜΑΡΤΗ, ΜΑΡΤΗ!.."

     ΜΑΡΤΙΟΣ : Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Primus. Μετά το 46 π.Χ. ονομάστηκε Μάρτιος, έγινε ο τρίτος μήνας του χρόνου, αφιερωμένος στον θεό Μαρς που αρχικά ήταν ο θεός της γονιμότητας και των αγρών, αλλά αργότερα ταυτίστηκε με τον Άρη θεό του πολέμου. Θεωρούνταν πατέρας του Ρέμου και του Ρωμύλου και γενάρχης των Ρωμαίων. Κατά τη διάρκειά του γινόταν υπαίθριες ρωμαϊκές γιορτές προς τιμή του Δία.
       Είναι επίσης ο πρώτος μήνας της Άνοιξης και στις 21 Μαρτίου παρουσιάζεται η εαρινή ισημερία. Την 1η του Μάρτη, τα παιδιά δένουν στο χέρι τους το "μάρτη" ή "μαρτιά" ένα κορδόνι από κόκκινη και άσπρη κλωστή, για να μη τα κάψει ο μαρτιάτικος ήλιος. Στην πόλη της Κοζάνης παλιότερα γινόταν πειράγματα και αστεϊσμοί αντίστοιχοι της πρωταπριλιάς, με αφορμή την καιρική αστάθεια και τα πολλαπλά πρόσωπα της εποχής (μια άλλη ερμηνεία για το Μάρτιαι ειδοί: πρόσωπα, μιμήσεις, καμώματα του Μάρτη, η ειδή: η μορφή).

       Μάρτιαι Ειδοί : Τα ονόματα που χρησιμοποιούμε για τους μήνες του έτους προέρχονται από τα ονόματα που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι. Η πρώτη μέρα κάθε μήνα ονομαζόταν Kalends (λατιν. Kalendis). Για τους περισσότερους μήνες του έτους, η πέμπτη ημέρα ονομαζόταν Nones (Λατινική Nonas) και η δέκατη τρίτη ημέρα ονομαζόταν Ides (Λατινικά ΧΕΝ), αλλά τον Μάρτιο, Μάιο, Ιούλιο και Οκτώβριο, η Nones και η Ides ήταν η έβδομη και δέκατη πέμπτη ημέρα.
        Έτσι, οι Μάρτιαι ειδοί ήταν οι «ειδοί του Μαρτίου», στις 15 του μήνα, και αποφράς ημέρα για τον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος είχε προειδοποιηθεί από οιωνοσκόπο να αποφύγει την έξοδο. Στις ειδούς του Μαρτίου του 44 π.Χ, που ήταν στις 15 όπως είπαμε, δολοφονήθηκε ο Καίσαρας. Ένας μάντης τον είχε προειδοποιήσει να φυλάγεται, γιατί στις ειδούς του Μάρτη θα περάσει μεγάλο κίνδυνο. Όταν έφτασε η μέρα εκείνη, ο Καίσαρας συνάντησε τον μάντη, καθώς πήγαινε προς την Σύγκλητο. «Φτάσαν οι Ειδοί», του είπε πειραχτικά ο Καίσαρας (και δεν έπαθα τίποτε, εννοούσε). «Ναι, αλλά δεν πέρασαν», του είπε απαλά ο μάντης. Και μπήκε στη Σύγκλητο. Να πώς εκφράζεται σχετικά ο Κ. Καβάφης, στο ποίημά του:

          Μάρτιαι Ειδοί

Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή.

Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις

 αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις

να τες ακολουθείς. Κι όσο εμπροστά προβαίνεις,

τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.

Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια•

έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,

τότε κυρίως πρόσεξε σαν βγεις στον δρόμον έξω,

εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,

αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο

κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,

και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,

 είναι μεγάλα πράγματα που σ' ενδιαφέρουν»,

μη λείψεις να σταθείς• μη λείψεις τους διαφόρους

 που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις

(τους βλέπεις πιο αργά)• ας περιμένει ακόμη

κ' η Σύγκλητος αυτή, κ' ευθύς να τα γνωρίσεις

 τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1911)